ABD ile ticaret ortakları arasındaki tarife restleşmeleri, piyasalarda "korku endeksi" olarak bilinen VIX Endeksi'nde sert dalgalanmalara neden oluyor. S&P 500 Endeksi'ndeki dalgalanmayı gösteren VIX Endeksi, nisan ayında yatırımcıları tedirgin etti. Peki, bu durumun arkasında yatan sebepler neler ve piyasalar nasıl bir gelecek bekliyor?
Tarife Savaşları ve Küresel Resesyon Riski
ABD Başkanı Donald Trump'ın tarife politikaları ve buna karşı atılan misilleme adımları, küresel ticarette gerilimi tırmandırıyor. Açıklanan misillemeler küresel çapta resesyon riskini artırırken, bu durum VIX endeksinde sert hareketlerin görülmesine neden oldu. Yıla 17,93 seviyesinden başlayan VIX Endeksi, Trump'ın göreve başladığı 20 Ocak'ta 15,81 seviyesine kadar gerilemişti. Ancak, Trump'ın gümrük tarifelerini artıracağına yönelik açıklamalarıyla yükselişe geçti.
Şubat ayında en yüksek 22,40, martta ise en yüksek 29,57'ye kadar yükselen VIX Endeksi, nisan ayında da sert yükselişler kaydetti. Trump'ın 2 Nisan'da diğer ülkelere karşılıklı tarifelerin uygulanmasını öngören kararnameyi imzalamasıyla durum daha da kritik bir hal aldı. Kararname kapsamında, ABD'nin birçok ticaret ortağından ithal edilen mallara %10 ila %50 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaya başlandı.
Bu gelişme üzerine Çin, ABD'nin "karşılıklı tarifeler" kapsamında ülkeden ithal ürünlere getirdiği %34'lük gümrük vergisi artışına karşı aynı oranda ek tarife uygulayacağını duyurdu. Çin'de kabine işlevini yerine getiren Devlet Konseyinden yapılan açıklamada, ABD'den ithal tüm ürünlere mevcut tarifelere ilaveten %34 ek gümrük vergisi getirileceği belirtildi. Açıklamada ek tarifelerin 10 Nisan'dan itibaren yürürlüğe gireceği kaydedildi. Öte yandan Çin, küresel arzının büyük bölümünü sağladığı bazı nadir toprak elementlerinin ihracatına da kısıtlama getirdi.
Daha sonra Trump, Çin'in ABD'nin gümrük vergilerine misilleme olarak açıkladığı %34'lük tarifeyi geri çekmemesi halinde bu ülkeyi ek %50 tarife uygulamakla tehdit etti. Çin'in geri adım atmaması üzerine ABD'nin Çin'e yönelik tarife oranı, toplamda %104'e çıkarıldı. ABD ile tırmanan ticaret geriliminin ardından Çin Maliye Bakanlığı da ABD'den ithal ürünlere uyguladığı gümrük tarifesini %84'e yükselteceğini bildirdi.
Nisan ayının başında 21,58 seviyesini gören VIX Endeksi, bu gelişmelerin etkisiyle 7 Nisan'da 60,13'e kadar yükseldi ve ağustos ayından bu yana en yüksek seviyeyi test etti. Trump 9 Nisan'da ticaret, ticaret engelleri, tarifeler, kur manipülasyonu ve parasal olmayan tarifeler gibi konularda çözüm bulmak için 75'ten fazla ülkenin kendileriyle iletişime geçtiğini aktardı.
VIX Endeksi Nedir ve Nasıl Yorumlanır?
Tam adı Chicago Board Options Exchange Volatility Index olan VIX Endeksi yatırımcılardaki endişe ve risk algısını ölçüyor. S&P 500 hisse fiyatlarına göre oluşturulan endekste bu hisselerin yakın zamanlardaki alış-satış fiyatlarının ortalamasına göre bir hesaplama yapılıyor ve 30 gün için bir volatilite tahmin ediliyor. Öngörülen volatilitenin, yani VIX endeksinin yüksek olması, yatırımcıların risk almaktan kaçındığı anlamına geliyor.
VIX Endeksi, hisse senedi piyasalarıyla ters orantıya sahip bulunuyor. Yani VIX Endeksinin yüksek olması risk algısının da yüksek olduğuna, bu yüzden borsaların da olumsuz etkilenebileceğini gösteriyor. Politik veya ekonomik gündemle birlikte değişebilen bir özelliğe sahip olan endeksin hızlı yükselişi piyasadaki riskin de yükseldiği anlamına geliyor. Yüksek risk durumlarında yatırımcılar elindeki hisseleri satabiliyor.
Öte yandan VIX endeksinin çok düşük olması da piyasalarda risk iştahının arttığına ve yatırımcıların hisse satın aldığını gösteriyor. Yani muhtemelen risk düşük olduğu için birçok yatırımcı alışa geçiyor ve bu da borsalarda işlem gören şirketlerin fiyatını olumlu etkiliyor.
VIX Endeksi için genellikle ortalama kabul edilen değer 20-30 arası. 20'nin çok altına inilmesi piyasadaki riskin de düşük olduğunu belirtirken 50-60 gibi değerler ciddi ekonomi ve finans piyasalarındaki çalkantılara işaret edebiliyor.
Piyasaları Neler Bekliyor?
Tarife savaşlarının küresel ekonomiye etkisi ve VIX Endeksi'nin seyrini yakından takip etmek, yatırımcılar için büyük önem taşıyor. Belirsizliğin hakim olduğu bu dönemde, risk yönetimi stratejileri ve dikkatli portföy yönetimi ön plana çıkıyor. Ticaret gerilimlerinin azalması ve küresel işbirliğinin artması, piyasaların yeniden istikrara kavuşmasına yardımcı olabilir. Ancak, aksi yönde gelişmeler "korku endeksi" olarak bilinen VIX Endeksi'ndeki dalgalanmayı daha da artırabilir.
